Cấp lại giấy phép lái xe

Chỉ trong hai ba ngày gần đây, báo chí và độc giả đang tích cực thảo luận về vụ Bộ Trưởng Bộ Giao thông vận tải đưa ra đề xuất về việc yêu cầu người làm mất bằng lái xe phải thi lại [1].

Nguồn: [1]

Trước khi đi vào phân tích các vấn đề liên quan, xin được đưa ra một số thông tin tổng quan như sau:

Ở các nước tiên tiến: 
- Người lái xe phải đem theo bằng lái khi lái xe. Bằng lái đó vừa chứng nhận rằng họ được phép lái xe, nhưng nó cũng luôn gắn với hệ thống cơ sở dữ liệu về người sở hữu bằng lái,
- Giả sử khi Cảnh sát yêu cầu người tham gia giao thông dừng xe, Cảnh sát có thể ngay lập tức kiểm tra biển số xe cũng như bằng lái để biết toàn bộ thông tin về người lái xe và phương tiện.
- Mọi thông tin liên quan tới việc sát hạch lái xe, việc cấp bằng, đổi bằng, các lỗi vi phạm, học thêm để xóa lỗi, thay đổi địa chỉ, thay khu vực quản lý (ví dụ các Bang),... đều được ghi lại trong dữ liệu về bằng lái của cá nhân.

Còn ở nước ta hiện tại: 
- Người lái xe vẫn cần mang theo bằng lái, nhưng bằng lái chỉ là ... một "tấm nhựa" có ghi thông tin, chứng nhận việc được phép lái xe, và dường như không được liên thông với hệ thống ngay tại thời điểm Cảnh sát giao thông kiểm tra.
- Cảnh sát thường không có cơ sở nào để xác định được lịch sử tham gia giao thông của người lái xe, không biết rằng anh ta có đang vi phạm ở đâu đó với một chiếc bằng khác bị thu giữ.
- Nếu anh ta có vi phạm thì đôi khi chỉ lại là "giữ bằng" để chờ giải quyết (có thể là nộp phạt trên kho bạc).
- Về nguyên tắc, khi đã bị giữ bằng, thì người lái xe "không được" tham gia giao thông (nhưng ở Việt Nam thì điều đó không được các lái xe thực hiện).
- Và thay vì việc phải làm sao lấy lại được bằng lái từ Cảnh sát giao thông sớm nhất có thể (bằng cách nộp phạt và chịu xử lý theo quy định), người lái xe lại "khôn lỏi" với việc: "đi xin cấp lại bằng mới", hoặc một số anh đã dùng chiêu "xin cấp bằng từ trước" để bây giờ có thể ngang nhiên không cần lấy lại bằng bị tịch thu.

Việc không quản lý được những trường hợp như trên là lý do mà Bộ Giao thông vận tải và Bộ trưởng định cho những người xin cấp lại bằng phải "thi lại" [1].

Phát biểu này của Bộ Trưởng đã gặp phải khá nhiều ý kiến phản đối, và theo tôi đánh giá là những phản biện đúng, đơn cử như:
- Báo Thanh Niên [2] cho rằng Bộ Trưởng đã "Xử lý nhầm đối tượng" khi đánh đồng người có nhu cầu cấp lại bằng với những người vi phạm bị thu bằng.
- Tuổi trẻ Online [3] cũng có bài viết của độc giả cho rằng "Người mất bằng lái không cần thi lại", phân tích khá rõ về việc cần phân biệt người xin cấp lại bằng do làm mất với người xin cấp lại bằng do bị Cảnh sát giao thông thu bằng.

Điều đáng mừng là chỉ sau một ngày, Bộ Giao thông vận tải và Bộ Trưởng đã có công văn hỏa tốc yêu cầu Tổng cục Đường bộ "đề xuất giải pháp siết chặt quản lý, nâng cao chất lượng đào tạo, sát hạch, cấp giấy phép lái xe" [4][5].

Là một người thường xuyên theo dõi về tình hình triển khai các vấn đề Giao thông ở Việt Nam, tôi chỉ mong Tổng cục Đường bộ sẽ có thể đưa ra được các giải pháp khả thi dựa trên cơ sở tham khảo đầy đủ những gì những nơi khác đã làm được.
(Tôi phải nói vấn đề này, vì đã từng thấy rất nhiều các đề xuất "trên trời" về các vấn đề Giao thông từ các cấp Trung ương tới Địa phương, Ngành ngang lẫn Ngành dọc. Ngay cả những phát biểu gây "sóng" của Bộ Trưởng khả năng cũng xuất phát từ những "tham mưu" và "đề xuất" chưa được nghiên cứu thấu đáo của các cấp dưới :)

Để góp phần vào việc tăng cường hiệu quả của việc nghiên cứu nói trên, tôi xin được đưa ra một số thông tin tham khảo như sau:

Nhìn riêng đối với vấn đề cấp lại bằng lái:

1. Liên thông hệ thống xử lý vi phạm của Cục Cảnh sát giao thông với hệ thống quản lý bằng lái của Tổng cục Đường bộ là việc tối quan trọng.
2. Tạo điều kiện về hệ thống để Cảnh sát giao thông có thể cập nhật, bổ sung ngay những lỗi vi phạm của người tham gia giao thông vào cơ sở dữ liệu cá nhân. Ví dụ: thay vì ghi biên bản bằng giấy như hiện tại, cần được số hóa để Cảnh sát giao thông có thể lưu thông tin vi phạm trên smart phone (Cảnh sát có thể quét mã vạch barcode hoặc qrcode trên bằng lái để nhanh chóng truy cập dữ liệu cá nhân).
3. Có chế tài xử phạt thật nặng đối với các trường hợp không trả tiền phạt vi phạm Luật Giao thông (tăng lũy tiến, treo bằng, không cho cấp lại bằng, rút bằng vĩnh viễn,...)
4. Phạt thật nặng hành vi sử dụng hai bằng cùng một lúc. Chỉ có bằng xin cấp sau cùng là bằng hợp lệ. Việc này có thể dễ dàng giải quyết với mục 1, 2 ở trên.
5. Cảnh sát giao thông chỉ giữ bằng lái trong trường hợp vi phạm nghiêm trọng về Luật Giao thông, gây tai nạn,... và người không có bằng lái lúc này sẽ không được tham gia giao thông cho tới khi nhận lại được bằng.

Khi chiếc thẻ bằng lái được dùng với chức năng là đầu mối truy cập thông tin (thay vì trước đây là vật có thể bị thu giữ), thì sẽ không còn tình trạng "lợi dụng xin thêm bằng thứ 2, thậm chí bằng thứ 3" [1].

Nhìn xa hơn đối với vấn đề về đào tạo, sát hạch lái xe và xử lý vi phạm

6. Thực tế việc đào tạo lái xe và sát hạch lái xe đang là một vấn đề lớn về sự trung thực của cả người sát hạch và người xin cấp bằng. Sẽ cần có các biện pháp giải quyết tận gốc vấn đề về giáo dục và thi cử này.
7. Luật Giao thông đường bộ cần được sửa đổi (Bộ Luật hiện hành năm 2008 đã rất lạc hậu). Sửa đổi Luật giao thông đường bộ là cơ sở pháp lý để thực hiện việc ban hành các quy định sử phạt nặng hơn (so với Nghị định 46/2016/NĐ-CP đang được áp dụng [6]).
8. Ngoài ra cần đẩy mạnh việc xử lý vi phạm triệt để, nhằm mang thêm tính răn đe đối với mọi người tham gia giao thông. Tham nhũng trong xử phạt vi phạm cũng cần được đẩy lùi.

Ngày 7/3/2019

Tham khảo: 

[1] Vnexpress.net, 6/3/2019. Bộ trưởng Giao thông đề nghị 'ai mất giấy phép lái xe đều phải thi lại' (Link)
[2] Thanhnien.vn, 7/3/2019. Mất bằng lái xe phải thi lại: Bộ trưởng Thể đang 'xử lý nhầm đối tượng' (Link)
[3] Tuoitre.vn, 7/3/2019. Mất bằng lái không cần thi lại, thưa Bộ trưởng Thể! (Link)
[4] Tuoitre.vn, 7/3/2019. Bộ trưởng Nguyễn Văn Thể gửi công văn hỏa tốc: siết cấp lại giấy phép lái xe! (Link)
[5] Vnexpress.net, 7/3/2019. Bộ Giao thông nghiên cứu 'sát hạch trước khi cấp lại giấy phép lái xe' (Link)
[6] Nghị định 46/2016/NĐ-CP. Quy định xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ và đường sắt. (Link)

Ném đá trên đường cao tốc [2/2019]

Báo chí vừa đưa tin về việc một số phương tiện đang lưu thông trên đường cao tốc Hạ Long - Hải Phòng mới bị ném đá [1]. Các đối tượng đã đứng trên cầu vượt và "ném đá dấu tay" xuống ô tô đang chạy với vận tốc hàng trăm kilomet/giờ bên dưới. Hậu quả là một số ô tô đã bị vỡ kính, hư hỏng, và rất may chưa có thương vong.

Có thể nói đây là một hành vi vô cùng nguy hiểm. Chính quyền cùng các bộ ngành phải có biện pháp xử lý, răn đe thật mạnh mẽ. Bởi hành vi này không chỉ phá hoại tài sản, mà còn có thể gây thương tích, thậm chí nguy hiểm đến tính mạng của người lái xe, người ngồi trong xe, và cả người điều khiển các phương tiện giao thông xung quanh.

Vấn đề ném đá vào phương tiện trên đường cao tốc đã từng xảy ra ở đường cao tốc Hà Nội - Hải Phòng và đã được các đơn vị truyền thông phản ánh, chính quyền cũng đã vào cuộc tìm ra một số thủ phạm [3].

Khi dân trí còn thấp, tỉ lệ thất nghiệp còn cao, trẻ con không được giáo dục đàng hoàng, người lớn không được răn đe tử tế,... thì ném đá sẽ còn, và hậu quả thì sẽ có thể dự báo.

Một vấn đề đặt ra là trách nhiệm của đơn vị xây dựng và khai thác đường cao tốc. Khi xảy ra sự cố ném đá, việc họ làm chỉ là thông báo cho chính quyền địa phương, công an, và cùng phối hợp tìm thủ phạm. Còn đối với người bị hại, các đơn vị này dường như đang "né" trách nhiệm bồi thường.

Lưu ý rằng, người sử dụng đường cao tốc trả phí để sử dụng dịch vụ. Và khi họ tham gia giao thông một cách đúng luật trên đường cao tốc thì đơn vị cung cấp dịch vụ phải có trách nhiệm đảm bảo an toàn cho họ cũng như chịu trách nhiệm một phần đối với thiệt hại liên quan.

Cũng có ý kiến cho rằng đơn vị xây dựng và quản lý đường cao tốc không có lỗi vì họ không thể kiểm soát được hành vi của những kẻ ném đá. Nhưng theo quan điểm của tôi, đơn vị xây dựng và quản lý đường cao tốc cần có biện pháp phòng ngừa hiệu quả. Ví dụ, tại mỗi cầu vượt ngang đường cao tốc, phải xây dựng rào chắn bằng lưới thép có độ cao trên 2 mét để tránh cho các vật nặng vô tình rơi xuống, bảo vệ an toàn cho người ở trên, và xa hơn nữa là tránh những kẻ cố ý phá hoại.

Ở một số nước tiên tiến, nếu bên dưới là đường cao tốc, các cầu vượt bên trên thông thường đều được rào chắn một cách cẩn thận để phòng ngừa các tình huống trên.

  Đoạn đường I-290 ở Chicago, Illinois, Hoa Kỳ - 

Cầu ngang được rào chắn cao quá đầu người.

Một cầu đi bộ qua đường cao tốc I-75 ở Detroit, Michigan được rào chắn toàn bộ [4].

Cầu đi bộ bên trên Pacific Highway tại Lake Munmorah, Australia. Cầu đi bộ này cũng được rào chắn toàn bộ bằng khung và lưới thép.

Đây là một góp ý để các chủ đầu tư đường cao tốc, cũng như bộ giao thông tham khảo và có quy định cụ thể nhằm ngăn chặn hành vi ném đá - tránh các tai nạn đáng tiếc trong tương lai.

Nhìn xa hơn một chút, chúng ta thử nghĩ xem:
- Nếu như trước đây, có rất nhiều vụ việc về ném đá vào tàu hỏa di chuyển với tốc độ 50-70 km/h, gây ảnh hưởng rất lớn tới vấn đề vận hành của đường sắt Bắc - Nam cũng như an toàn cho hành khách đi tàu.
- Bây giờ tới nạn ném đá trên đường cao tốc vào các loại ô tô đang di chuyến với tốc độ 80-120 km/h - hoàn toàn có thể gây chấn thương nghiêm trọng cho người ngồi trong xe, và cả những chiếc xe khác khi tài xế bị ném đá mất kiểm soát.
- Liệu trong tương lai có lặp lại một cảnh tượng ném đá, nhưng không phải chỉ với tàu hỏa, ô tô, mà là với dự án Đường sắt cao tốc cùng các đoàn tàu đang di chuyển với tốc độ 200 km/h? Hậu quả lúc này sẽ là vô cùng nghiêm trọng. Xin lưu ý tới những kiến trúc sư của hệ thống Đường sắt cao tốc Hà Nội-TP Hồ Chí Minh rằng, cần có các biện pháp ngăn chặn một cách tuyệt đối hành vi này, bởi nếu không nó sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng tới vấn đề vận hành bình thường của một dự án 50 tỉ đô la.


Tham khảo:
[1] Vnexpress.net, 22/2/2019. Nhiều ôtô chạy trên cao tốc Hạ Long - Hải Phòng bị ném đá. (Link)
[2] Youtube, Bản tin Horoscope - Hàng loạt ô tô bị ném đá trên cao tốc Hạ Long – Hải Phòng. (Link)
[3] Youtube, VTV14. Phương tiện bị ném đá cao tốc Hà Nội - Hải Phòng: Chủ đầu tư có vô can? (Link)
[4] Civil Engineering Photos. Pedestrian Bridge over Interstate. (Link)
[5] Lakes mail. Roads and maritime Services to begin maintenance on and under Lake Munmorah pedestrian bridge from April 16 (Link)