Slow down! - Giảm tốc độ!

Tuần từ 8-14/5/2017 được chọn là tuần An toàn giao thông đường bộ toàn cầu lần thứ tư của Liên hiệp quốc. Chủ đề của tuần lễ lần này là "Slow down! - Giảm tốc độ!" [1]. Giao thông luôn là một trong những nguyên nhân gây thương vong và tử vong hàng đầu trên thế giới. Theo Tổ chức y tế thế giới, hàng ngày có hơn 3.400 người chết do tai nạn giao thông [2]. Mỗi năm, thế giới mất đi 1,25 triệu người do tai nạn giao thông, cùng với khoảng 50 triệu người bị thương và tàn tật [3]. 90% số người chết do tai nạn giao thông thuộc các nước có thu nhập thấp và trung bình trong đó có Việt Nam. 49% số tử vong do tai nạn giao thông xảy ra đối với nhóm người dễ bị tổn thương như người đi bộ, người đi xe đạp, và người đi xe máy. Tai nạn giao thông là nguyên nhân tử vong hàng đầu của dân số thế giới trong độ tuổi từ 15-29. Trong những yếu tố gây tai nạn giao thông, các nghiên cứu đã chỉ ra rằng một trong những nguyên nhân lớn nhất dẫn tới tai nạn, thương vong và tử vong trên đường bộ là TỐC ĐỘ.

Tác giả muốn mở đầu bằng vụ tai nạn giao thông thương tâm ở Gia Lai ngày 7/5/2015 - ngay trước tuần lễ về an toàn giao thông toàn cầu [4]. Vụ tai nạn làm 13 người chết, 35 người bị thương. Đây là một trong những vụ tai nạn giao thông đường bộ nghiêm trọng nhất ở Việt Nam, trong đó nguyên nhân tai nạn bắt nguồn từ vấn đề tốc độ. Hệ thống giám sát hành trình đã ghi nhận xe tải chạy với tốc độ lên tới 103-105km/h trước khi gây ra tai nạn (cao gần gấp đôi tốc độc cho phép là 60km/h).

Hình 1: Vụ tai nạn nghiêm trọng tại Gia Lai ngày 7/5/2017
Nguồn: [5] 

Đây thực sự là một ví dụ đau lòng về tai nạn giao thông thảm khốc liên quan tới vấn đề tốc độ. Cần nhớ rằng, tốc độ đã và vẫn đang cướp đi nhiều sinh mạng của những người vô tội trên khắp thế giới, trong đó có Việt Nam. Qua bài viết này, tác giả muốn chỉ ra những nguy hiểm của tốc độ và những lý do đằng sau việc giảm tốc độ, nhằm giúp bạn đọc hiểu và tự hành động để bảo vệ bản thân, gia đình và mọi người khi tham gia giao thông.

1. Tại sao tốc độ cao dễ gây tai nạn và thương vong?
Cấu trúc cơ thể con người không cho phép chịu đựng lực tác động quá mạnh hay nguồn năng lượng quá lớn. Va chạm ở tốc độ cao đồng nghĩa với động lực rất lớn truyền vào cơ thể và có thể dẫn tới chấn thương, thậm chí tử vong. Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, đối với người đi bộ, nếu bị xe đâm ở tốc độ 50km/h thì nguy cơ tử vong là 20%, nhưng nếu bị đâm ở tốc độ 80km/h thì nguy cơ tử vong lên đến 60% [1][7].

Hình 2 chỉ ra rằng, tốc độ xe càng cao thì quãng đường cần thiết cho 01 giây phản ứng của người lái xe càng lớn và quãng đường cần thiết để phanh xe dừng hẳn cũng càng lớn. Hậu quả là người bị nạn sẽ bị đâm ở tốc độ lớn và tăng nguy cơ chấn thương nghiêm trọng, thậm chí tử vong. Cụ thể, nếu xe đang chạy ở tốc độ 80km/h, khi bất ngờ nhìn thấy người đi bộ phía trước khoảng 35m, người lái xe sẽ mất hơn 20m (tương đương 01 giây) để phản ứng đạp phanh, và khi đạp phanh cũng cần gần 40m để xe dừng lại hẳn. Như vậy xe đã đâm người đi bộ ở tốc độ khoảng 62km/h khiến người đi bộ có nguy cơ tử vong 32%.

Hình 2: Ảnh hưởng của tốc độ tới khoảng cách dừng xe và mức độ nghiêm trọng của tai nạn (Distance: Khoảng cách; Reaction: Phản ứng của người lái xe trong khoảng 01 giây; Braking: Thời gian phanh xe; Hits at ... km/h: va chạm tại vận tốc ... km/h)
Nguồn: [6]

Con người không được sinh ra để chịu đựng va chạm mạnh trong tai nạn giao thông. Video clip bên dưới giới thiệu một nghiên cứu của trường Đại học Monash, Australia, với mô hình Graham. Chỉ có Graham mới có thể sống sót sau các tai nạn do tốc độ. Hãy cùng xem Graham là ai.



2. Giảm tốc độ - Tăng an toàn
Tốc độ cao gắn liền với nguy cơ gây tai nạn cao và mức độ thương vong lớn. Như vậy, việc giảm tốc độ sẽ giảm nguy cơ xảy ra tai nạn, đồng thời giảm mức độ nghiêm trọng của chấn thương và giảm nguy cơ tử vong. Các nghiên cứu cũng đã chỉ ra rằng, tốc độ trung bình giảm 5% có thể giúp làm giảm 30% số vụ tai nạn nghiêm trọng [7].

Video clip được thực hiện bởi Transport Accident Commission (TAC) dưới đây cho thấy sự khác biệt giữa vận tốc 60km/h và 65km/h đối với mức độ nghiêm trọng của tai nạn. Xe với vận tốc 60km/h sau khi phanh va chạm với xe tải ở vận tốc 5km/h trong khi xe với vận tốc 65km/h sau khi phanh va chạm với xe tải ở tốc độ 32km/h - tốc độ này có thể khiến người lái xe tử vong hoặc chấn thương nghiêm trọng.



Một video clip khác cũng của Transport Accident Commission (TAC) cho thấy một ví dụ về sự nguy hiểm của tốc độ với tính mạng con người.


Ngoài vấn đề an toàn giao thông, tốc độ cao cũng dẫn tới sự không hiệu quả về dòng giao thông, tiêu tốn nhiều năng lượng, ô nhiễm môi trường (bao gồm ô nhiễm không khí và tiếng ồn), làm giảm những loại hình giao thông thân thiện như đi bộ hay xe đạp, qua đó làm suy giảm chất lượng cuộc sống của khu vực. Các vấn đề này tác giả xin được trình bày trong một bài viết khác.

3. Làm thế nào để giảm tốc độ?
Có nhiều yếu tố ảnh hưởng tới quyết định về vận tốc đi xe, bao gồm đặc điểm bản thân người lái, chất lượng phương tiện, chất lượng đường sá, thiết bị hạn chế tốc độ, tốc độ cho phép, thi hành luật giao thông, điều kiện giao thông, và vấn đề về nhận thức sự nguy hiểm của tốc độ.

Bài phát biểu của Tổng Giám đốc Tổ chức y tế thế giới WHO - TS. Margaret Chan - đã nêu lên thông điệp về hạn chế tốc độ đồng thời đưa ra một số hành động ưu tiên nhằm giảm tốc độ phương tiện và nâng cao an toàn giao thông đường bộ.



Một số giải pháp nhằm quản lý tốc độ xe được tổng hợp bao gồm:
1. Cải thiện hạ tầng giao thông, đảm bảo tầm nhìn, đảm bảo chức năng đường, lắp đặt các công cụ giảm tốc như gờ giảm tốc, thu hẹp khu vực cần giảm tốc, giảm bán kính cong bó vỉa tại nút giao,...
2. Giảm tốc độ tối đa cho phép trên các loại đường, lắp đặt biển hạn chế tốc độ, đặc biệt là các khu vực hoạt động thường xuyên của người đi bộ, trẻ em, học sinh, người già,...
3. Theo dõi giám sát và xử phạt nghiêm các trường hợp vi phạm tốc độ, cảnh sát giao thông thường xuyên lập trạm kiểm tra tốc độ các phương tiện trên đường, ứng dụng các thiết bị đo tốc độ tự động và đọc bảng số xe tự động để phạt nguội.
4. Lắp đặt các thiết bị an toàn trên xe như hệ thống phanh khẩn cấp tự động (AEB-Autonomous Emergency Braking), hệ thống trợ giúp quản lý tốc độ thông minh (ISA-Intelligent Speed Assistant)
5. Tăng cường nhận thức của cộng động về sự nguy hiểm của tốc độ cao. Thực hiện các chiến dịch truyền thông giúp người dân và các nhà quản lý nhận thức được rằng TỐC ĐỘ CÓ THỂ GIẾT NGƯỜI.

Nhân dịp tuần lễ về An toàn đường bộ toàn cầu với Chủ đề "Slow down! - Giảm tốc độ!", các bạn và tôi hãy cùng giảm tốc độ khi đi xe. Giảm 5-10 km/h là chúng ta sẽ có thể cứu chính chúng ta và giữ lại tính mạng những người khác.

Ngày 15/5/2017

Tài liệu tham khảo
[1] UN Global Road Safety Week, 2017. Safe people #SlowDown (Link)
[2] WHO, 2017. Road traffic injuries (Link)
[3] WHO, 2017. Save lives - A road safety technical package (Link)
[4] Ủy ban An toàn giao thông quốc gia, 2017. Toàn cảnh vụ TNGT thảm khốc ở Gia Lai (Link)
[5] Vnexpress.net, 7/5/2017. Xe tải chạy 105km/h, vượt trạm thu phí trước khi đấu đầu ôtô khách. Ảnh: Nhật Hạ (Link)
[6] OECD, 2006. Speed management.
[7] WHO, 2017. Managing speed (Link)