Tăng phí đỗ xe trên lòng đường tại Thành phố Hồ Chí Minh

(Bài viết được đăng trên báo điện tử Pháp luật & Xã hội, Thứ 7 ngày 03/03/2018:
http://vietnammoi.phapluatxahoi.vn/phi-do-xe-o-to-o-tp-hcm-tang-the-nao-de-chong-soc-83613.html
hoặc 
http://vietnammoi.vn/phi-do-xe-o-to-o-tp-hcm-tang-the-nao-de-chong-soc-83613.html
Bài viết trên Blog được tác giả bổ sung thêm 1 số ví dụ minh họa và trích dẫn tham khảo.)

Mới đây, Sở Giao thông vận tải TP HCM đã trình UBND Thành phố dự thảo đề án điều chỉnh tăng mức thu phí đỗ xe ô tô trên lòng đường, hè phố trên địa bàn TP HCM. Trong đó, mức phí đỗ xe theo từng loại xe sẽ được tính theo giờ, lũy tiến theo các giờ kế tiếp, và có mức phí đỗ xe qua đêm.

Hiện tại, mức phí giữ xe ô tô chính thức tại các khu vực Thành phố quản lý đang chỉ ở mức 5.000đ/lượt. Người lái xe thường phải trả mức phí cao hơn tại các garage gửi xe trong nhà hoặc ngoài trời.

Biểu phí đỗ xe trong dự thảo đề án. Nguồn: [1]

Tuy nhiên, dự thảo đề án này của Sở GTVT TP HCM đang nhận được nhiều ý kiến trái chiều từ dư luận.

Nhằm làm rõ hơn về dự thảo đề án nêu trên, chúng tôi đã có cuộc trao đổi với TS Đoàn Trung Kiên, Phó Giám đốc Ban QLDA Phát triển Giao thông xanh TP HCM (Ban Quản lý đầu tư xây dựng công trình giao thông - đô thị TP HCM).

PV: Sở GTVT TP HCM mới trình dự thảo đề án điều chỉnh tăng mức thu phí đỗ xe ô tô trên lòng đường. Vậy theo quan điểm của ông, việc tăng thu phí này có hợp lý không?

TS Đoàn Trung Kiên: Theo đánh giá của tôi, một người làm trong ngành giao thông đô thị, việc tăng mức phí đỗ xe ô tô trên đường sẽ là một quyết định đúng đắn của Thành phố, với những lý do sau:

1. Trên quan điểm của chính quyền các thành phố, quản lý đỗ xe và thu phí đỗ xe trên đường là một biện pháp phổ biến để giảm thiểu việc sử dụng phương tiện giao thông cơ giới cá nhân (đặc biệt là ô tô), đồng thời tạo ra nguồn thu cho thành phố.

2. Một chiếc ô tô lưu thông trên đường chiếm diện tích từ 5-6 lần so với xe máy, 6-8 lần so với xe đạp; ô tô tiêu thụ nhiên liệu và xả khí thải gấp khoảng 4-5 lần so với xe máy (trong khi xe đạp không phát khí thải).

3. Một chiếc ô tô một ngày trung bình được sử dụng từ 1-2 tiếng, đỗ từ 22-23 tiếng. Khi dừng đỗ trên lòng đường, ô tô chiếm khoảng từ 2-3m bề rộng đường. Làn ô tô dừng đỗ gây ảnh hưởng rất lớn tới người tham gia giao thông, đặc biệt trong giờ cao điểm tại các khu vực đông đúc. Ở Việt Nam, ô tô đỗ trên vỉa hè còn gây cản trở người đi bộ, phá vỡ kết cấu hè đường.

4. Mức thu phí đỗ xe ô tô chính thức tại Thành phố (5.000đ/một lượt) là quá thấp - thấp hơn so với mức phí đỗ xe máy tại nhiều nơi ở quận 1 (10.000đ/một lượt). Việc tăng phí đỗ xe trên đường thể hiện sự đánh giá đúng giá trị của tài sản chung đường phố mà người đỗ xe sử dụng.

Điểm đỗ xe có thu phí ở phố Lê Lai, TP HCM. Nguồn: [2]

5. Ngoài ra, thành phố cần tăng nguồn thu một cách chính thức để có thể đầu tư cho hệ thống hạ tầng giao thông đặc biệt là hệ thống vận tải hành khách công cộng nhằm giảm thiểu việc sử dụng phương tiện giao thông cơ giới cá nhân.

6. Trên quan điểm của người tham gia giao thông, người đi ô tô cũng cần hiểu rằng: mình ngồi trong ô tô an toàn hơn so với các thành phần tham gia giao thông khác như xe máy, xe đạp, đi bộ; mình sử dụng nhiều tài nguyên hóa thạch hơn, thải nhiều khí độc hại ra môi trường hơn, chiếm dụng không gian đường phố nhiều hơn, trong khi không phải hít khói bụi ngoài đường và chịu mưa nắng như người đi xe máy/xe đạp, người đi bộ, hay người sử dụng giao thông công cộng; nên mình cũng cần chấp nhận chi trả nhiều hơn, bao gồm các loại thuế, phí,...

Trên thế giới, việc thu phí đỗ xe trên đường (on-street parking) là rất phổ biến và phí đỗ xe khác nhau tùy vào thành phố. Các thành phố có mức phí cao đối với xe đỗ trên đường bao gồm:

- Chicago, Mỹ: với xe ô tô con thông thường 2 đô la Mỹ một giờ tại các khu vực có thu phí, và 6,5 đô la Mỹ một giờ tại khu vực trung tâm [3].
- New York, Mỹ: với xe tải thương mại tại khu vực Manhattan: 4 đô la Mỹ cho giờ đầu, 5 đô la Mỹ cho giờ thứ 2, 6 đô la Mỹ cho giờ thứ 3 [4].
- Brisbane, Australia: Tại một số khu vực, mức phí là 2,7 đô la Úc một giờ, 8,4 đô Úc cho bốn giờ [5].

PV: Việc tăng phí đỗ xe ô tô ở TP HCM là chủ trương đúng đắn. Vậy theo ông mức thu tăng lên bao nhiêu là hợp lý?

TS Đoàn Trung Kiên: Theo tôi, tăng phí đỗ xe lũy tiến là hợp lý, thể hiện việc không khuyến khích đỗ xe lâu dưới lòng đường, và tạo điều kiện cho nhiều người có thể sử dụng được bãi đỗ khi cần thiết.

Đánh giá một cách đơn giản, mức phí đỗ xe đề xuất của Sở Giao thông vận tải TP HCM không cao hơn so với mức phí mà Hà Nội đã chính thức áp dụng từ ngày 1/1/2018. Nếu Hà Nội triển khai thành công thì đó là cơ sở tốt để TP HCM có thể nghiên cứu và áp dụng.

Mức phí đề xuất sẽ giúp thành phố đạt được mục tiêu: Hạn chế việc sử dụng ô tô cá nhân dừng đỗ tại các khu vực có thu phí; Có thể tạo ra nguồn thu bổ sung (nếu tính toán và quản lý hiệu quả); Tăng sự hấp dẫn đối với nhà đầu tư bãi đỗ xe (do mặt bằng phí đỗ xe dự kiến sẽ tăng).

Tuy nhiên, đối tượng chịu tác động nhiều nhất là người sử dụng ô tô. Thành phố sẽ cần đảm bảo xây dựng hệ thống vận tải hành khách công cộng chất lượng cao nối kết các khu vực để người dân có thêm lựa chọn.

Nếu để đạt được mục tiêu tối ưu hóa nguồn thu (khi Thành phố được phép thí điểm cơ chế chính sách đặc thù), cần có nghiên cứu cụ thể hơn về nhu cầu đỗ xe, mức độ tăng giảm nhu cầu đỗ xe theo mức phí (price elasticity of parking demand) kết hợp với việc theo dõi, đánh giá, điều chỉnh.

Các nghiên cứu đã chỉ ra rằng, có thể xác định mức phí đỗ xe dựa trên mục tiêu hiệu suất khai thác của bãi đỗ (mức tối ưu thường là 85-90%). Việc định giá nhằm tạo ra sự cân bằng về nhu cầu đỗ xe trên lòng đường và trong bãi đỗ xe tư nhân, nếu được tính toán kỹ, sẽ đảm bảo hài hòa lợi ích giữa nhà nước, đơn vị tư nhân đầu tư bãi đỗ, và người sử dụng dịch vụ.

Mức phí thấp như hiện nay (5.000đ/lượt) chắc chắn không còn phù hợp. Nếu mức phí đặt ra cao (thậm chí cao hơn mức phí dịch vụ đỗ xe trong nhà), trường hợp nhu cầu ít, tài xế sẽ không chọn đỗ xe trên lòng đường và Thành phố sẽ không có nguồn thu.

Trường hợp nhu cầu cao, người lái xe phải chấp nhận phí cao dù đỗ ngoài đường hay trong bãi, vô hình chung đẩy mặt bằng phí đỗ xe trong thành phố lên cao.

Cụ thể mức thu xuất phát điểm có thể linh hoạt từ 10.000đ/giờ – đến 25.000đ/giờ tùy vào từng vị trí có nhu cầu khác nhau, thực hiện trong thời gian khoảng từ 6 tháng đến 1 năm. Nếu tăng được hiệu suất khai thác bãi đỗ từ 50-60% (như tính toán của Sở GTVT) lên 85%-90% (như kinh nghiệm trên thế giới) thì dù giảm phí nhưng mục tiêu số thu dự kiến (khoảng 31 tỉ mỗi tháng) vẫn có thể đạt được trong khi người lái xe không bị sốc vì phí tăng đột biến.

Sau đó sẽ phân tích, đánh giá dựa trên mục tiêu kiểm soát nhu cầu đỗ xe để quyết định tăng hay giảm mức phí.

Về mức thu phí qua đêm được đề xuất từ 120.000 đến 180.000đ (dựa trên biểu phí đỗ xe của các trung tâm thương mại và cao ốc văn phòng), theo tôi mức phí này tương đối cao.

Trên thế giới, đỗ xe ngoài đường có thể được miễn phí ban đêm, nhưng phải lấy xe đúng thời gian quy định (ví dụ 6 giờ sáng).

Khung giờ ban đêm cũng có thể bắt đầu từ 10 giờ tối hoặc 11 giờ tối tùy vào khu vực thay vì 12 giờ đêm như trong đề xuất. Thành phố có thể áp dụng các mức vé tháng (parking permit) cho những người thường xuyên phải đỗ xe ban đêm.

Việc giảm phí đỗ xe ban đêm thực ra có thể giúp Thành phố tăng được nguồn thu mà không làm ảnh hưởng đến các phương tiện giao thông lưu thông trên đường.

Ngoài ra, Thành phố có thể tăng thêm nguồn thu bằng việc mở rộng phạm vi thu phí đỗ xe tại nhiều tuyến đường hơn nếu có thể (thay vì chỉ 35 tuyến đường), và tiến hành xử phạt thật nặng các trường hợp không chấp hành quy định về đỗ xe – điều chắc chắn sẽ xảy ra thường xuyên hơn khi tăng phí đỗ xe trên đường.

PV: Vậy TP HCM cần cách thức như thế nào để thu được trọn vẹn phí đỗ xe dưới lòng đường thưa ông?

TS Đoàn Trung Kiên: Đặt lên trên tất cả, tôi rất mong muốn rằng Thành phố sẽ thu được trọn vẹn phí đỗ xe dưới lòng đường để sử dụng cho việc nâng cấp cơ sở hạ tầng giao thông và đầu tư cho giao thông công cộng.

Cả TP HCM, Hà Nội và Đà Nẵng đã áp dụng công nghệ thu phí đỗ xe tự động sử dụng điện thoại di động, thẻ thanh toán, tin nhắn, với các ứng dụng như My Parking, iParking, và Smart Parking.

Đây là một tiền đề rất tốt để tiếp tục mở rộng ứng dụng công nghệ thông tin/truyền thông trong việc quản lý hiệu quả nguồn thu phí đỗ xe trên đường, đem lại sự thuận tiện cho người sử dụng dịch vụ, và góp phần xây dựng hình ảnh thành phố thông minh.

Thu phí đỗ xe tự động theo giờ ở Hà Nội. Nguồn: [9]

Xin cám ơn ông!

Ngày 03/03/2018

Tham khảo:
[1] Báo Vnexpress.vn, 26/2/2018. Phí đỗ ôtô ở TP HCM được đề xuất đến 40.000 đồng mỗi giờ. (Link)
[2] Báo Laodong.vn, 26/02/2018. TPHCM: Thu phí đậu xe ôtô dưới lòng đường dự kiến cao nhất 40.000 đồng/giờ. (Link)
[3] Chicagometers.com. (Link)
[4] New York city DOT. Street Parking Rates. (Link)
[5] Brisbane City Council. (Link)
[6] Ứng dụng My Parking của Viettel ở TP HCM. (Link)
[7] Ứng dụng iParking ở Hà Nội. (Link)
[8] Ứng dụng đỗ xe Đà Nẵng. (Link)
[9] Báo Kinhtedothi.vn, 01/01/2018. iParking đã có mặt tại 9 quận nội thành Hà Nội. (Link)